معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور گفت: اگرس امروز با پیامدهای تغییرات اقلیمی نیز دست‌وپنجه نرم می‌کند، به‌طوری‌که طی سال‌های اخیر با شیوع آفات و بیماری‌هایی همچون سوسک برگ‌خوار و بیماری زغالی بلوط بخش قابل توجهی از اراضی جنگلی این منطقه در معرض تهدید جدی قرار گرفته‌ است.

به گزارش سایت خبری محیط زیست ایران (IENA)، رسول اشرفی‌پور امروز در جلسه برنامه‌ریزی همایش جنگل‌های زاگرس که با حضور علی تیموری - رییس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری - برگزار شد، اظهارکرد: برای برپایی هرچه بهتر همایش بین‌المللی مدیریت منابع طبیعی، لازم است به گنجینه‌ گران‌سنگی از تنوع طبیعی، اجتماعی و اقتصادی که در دل مردم منطقه زاگرس و در گستره‌ کشور نهفته شده، توجه ویژه‌ای شود.

وی ادامه داد: در زاگرس تنوعی از سیمای سرزمین وجود دارد که فرهنگ‌ها، آداب و رسوم اجتماعی ارزشمند و قابل احترامی را شامل می‌شودو در کنار یکدیگر بوم‌سازگان زاگرس را شکل می‌دهند. جنگل‌های زاگرس تنها بخشی از این بوم‌سازگان هستند. نکته‌ حائز اهمیت این است که بوم‌سازگان زاگرس، حیات طبیعی خود را مرهون خدمات اکوسیستمی بخش مهمی از این زیست‌بوم، یعنی جنگل‌های بلوط زاگرس است. این جنگل‌ها، علی‌رغم قدمت تاریخی منحصربه‌فردش خود که حداقل به بیش از ۵۰۰۰ سال پیش بازمی‌گردد، در دهه‌های اخیر با فشارهای متعددی مواجه شده‌اند.

اشرفی پور با بیان اینکه بخشی از این فشارها در مقیاس محلی و بخشی دیگر در مقیاس ملی و ناشی از اجرای ناسازگار  یا ناهماهنگ با ملاحظات محیط‌زیستی و منابع طبیعی کشور است که آثار آن بر عرصه جنگل‌های زاگرس کاملاً مشهود است، گفت: علاوه بر این فشارها، زاگرس امروز با پیامدهای تغییرات اقلیمی نیز دست‌وپنجه نرم می‌کند، به‌طوری‌که طی سال‌های اخیر با شیوع آفات و بیماری‌هایی همچون سوسک برگ‌خوار و بیماری زغالی بلوط بخش قابل توجهی از اراضی جنگلی این منطقه در معرض تهدید جدی قرار گرفته‌ است.

وی ادامه داد: زاگرس کماکان می‌درخشد. پیکر ستبر این سرزمین، با وجود همه فشارها، همچنان خدمات اکوسیستمی ارزشمندی به منطقه و کشور ارائه می‌دهد. نقش برجسته زاگرس و جنگل‌های آن به‌ویژه در مرزهای جنوب و جنوب‌ غربی کشور در زمینه‌هایی مانند گرد و غبار و تولید و تنظیم چرخه آب حایز اهمیت است.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور اضافه کرد: بر این اساس مدیریت دقیق، علمی و آینده‌نگرانه منابع طبیعی در زاگرس ضرورتی انکارناپذیر است. غفلت از این جنگل‌ها، تنها به تخریب درختان ختم نمی‌شود بلکه به ناپایداری گسترده در اکوسیستم زاگرس منجر می‌شود؛ منطقه‌ای که دربرگیرنده صدها شهر و روستا، مشاغل و معیشت هزاران نفر از ساکنان بومی است. بخشی از این ناپایداری‌ها همین حالا در سیمای سرزمینی زاگرس قابل مشاهده است.

اشرفی‌پور افزود: بر همه ما واجب است که مدیریت بهینه و بهره‌برداری هوشمندانه از منابع زاگرس را در اولویت قرار دهیم. سازمان منابع طبیعی طی سه دهه گذشته، از دهه ۷۰ تا پایان دهه ۹۰، برای بیش از دو میلیون و ۳۰۰ هزار هکتار از جنگل‌های زاگرس طرح‌های مدیریت منابع تهیه و اجرا کرده است.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: این اقدامات موجب بسیاری از آسیب‌ها بودند هرچند مؤثر بوده‌اند و موجب اشتغال آفرینی شده است و… اما کافی نیستند. برای رسیدن به توسعه‌ای درخور در زاگرس، نیازمند نقش‌آفرینی منسجم و هماهنگ نهادهایی نظیر سازمان برنامه و بودجه هستیم؛ نهادی که می‌تواند انسجام‌بخش طرح‌ها و پروژه‌ها در این بوم‌سازگان باشد.

به گفته وی، خوشبختانه در دولت چهاردهم، با ریاست دکتر پزشکیان، این ضرورت مورد توجه قرار گرفته است که بر همین اساس دکتر پورمحمدی - رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور -در اقدامی ابتکاری، ابلاغی را برای دکتر فرخ مسجدی ـ از مدیران در حوزه منابع طبیعی و محیط زیست ـ صادر کرده‌اند و او به عنوان نماینده ویژه رئیس سازمان برنامه و بودجه - در حفظ و احیای جنگل‌های زاگرس - با جدیت وارد شده‌اند.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در ادامه گفت: پس از این ابلاغ ابتدا یک  ررسی سوابق از اقدامات انجام دادیم. بر اساس آن سوابق آسیب‌شناسی در ارتباط با موضوع بوم‌سازگان زاگرس انجام شد و نتیجه این بود که اگر قرار باشد در زاگرس به یک توسعه درخور برسیم، نمی‌گویم توسعه پایدار چون فاصله زیادی با آن داریم و مدینه فاضله است اما حداقل باید در طول اجرای قانون برنامه هفتم، که اصلی‌ترین برنامه‌ریزی پیش‌روی ماست و نهایتاً تا پایان برنامه هشتم، به شرایطی قابل قبول برسیم. حوزه اثرگذاری جنگل‌های زاگرس حدود ۳۰ میلیون هکتار است.

وی ادامه داد: برای رسیدن به این هدف، نیازمند ایجاد هماهنگی و انسجام میان طرح‌ها و برنامه‌های تمام دستگاه‌های اجرایی اثرگذار در حوزه بوم‌سازگان زاگرس هستیم. بخشی از این انسجام را باید از همین حالا شکل بدهیم. تا کی باید شاهد باشیم که مثلاً وزارتخانه‌ای تصمیم به احداث یک سازه می‌گیرد، در حالی‌که سازمان محیط زیست ما سال‌ها مخالفت خود را اعلام می‌کند اماعلی‌رغم این مخالفت‌ها و بدون رفع چالش‌های زیست‌محیطی، پروژه عمرانی مسیر خود را ادامه می‌دهد. این نشان می‌دهد که در ساختار انسجام‌بخشی صحیح نیست. برگزاری این همایش می‌تواند نقطه‌ عطفی برای رسیدن به آن انسجام سازمانی باشد که سال‌هاست نیازش احساس می‌شود.

اشرفی پور اضافه کرد: در کنار این موضوع، اهمیت مردمی که در حوزه بوم‌سازگان زاگرس زندگی می‌کنند را نباید نادیده گرفت. معیشت و پایداری زندگی این مردم، به‌طور مستقیم به شرایط طبیعی، اجتماعی و اقتصادی زاگرس گره خورده است. ما به این نتیجه رسیدیم که با توجه به این درهم‌تنیدگی زندگی و معیشت، اگر دنبال اجرای طرح‌هایی موفق هستیم باید حتماً مردم محلی در آن دخیل باشند. مردم منطقه باید نسبت به شرایط زاگرس آگاه باشند. با هم‌افزایی با این مردم، می‌توانیم پروژه‌هایی را در ارتباط با حداقلِ حفاظت و مدیریت آن بخش از بوم‌سازگان زاگرس که تحت عنوان جنگل‌های زاگرس شناخته می‌شود، به‌خوبی اجرا کنیم.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: این مدل از مهرماه سال گذشته، با همکاری سازمان برنامه و بودجه آغاز شد. از تجارب استانی نیز بهره گرفتیم و در نهایت، «سند جنگلداری اجتماعی» را تهیه کردیم. این سند، فقط یک سند اقدام برای یک نقطه خاص نیست بلکه پایه وفاق ملی در این همایش بین‌المللی خواهد بود. این سند، قرار است در سطح استان‌های زاگرسی، مبنای برنامه‌ریزی برای حفاظت و مدیریت جنگل‌های زاگرس قرار گیرد.

وی تاکید کرد: برای اجرای آن، بی‌تردید ادارات کل منابع طبیعی در استان‌ها، با محوریت جوامع محلی و همراهی تسهیل‌گران متخصص و باتجربه باید طرح‌های نقطه‌ای تهیه کنند. این طرح‌ها باید به تأیید شورای برنامه‌ریزی استان برسد و با حمایت استانداری‌های استان‌های زاگرسی و سازمان برنامه و بودجه، به مرحله اجرا درآیند.

اشرفی پور افزود: برگزاری این همایش بین‌المللی، صرفاً دور هم جمع شدن و یک نشست نیست. این همایش، اهداف مشخص و محورهای تخصصی دارد. برای آن شش پنل تخصصی تعریف شده است. همایش‌ها اغلب در قالب سنتی برگزار می‌شود و در حاشیه آن چند پنل تخصصی و نمایشگاه برگزار می‌کنند. با توجه به گستردگی داده‌ها در بوم‌سازگان زاگرس، هماهنگی‌های صورت‌گرفته و ضرورت تولید محتوای دقیق، به این نتیجه رسیدیم که هر کدام از این پنل‌های تخصصی باید خود، در سطح یک همایش منسجم دیده شود.

 وی در ادامه گفت: جنگل‌های زاگرس از دهه ۷۰ تحت تأثیر پیامدهای تغییرات اقلیمی دچار بیماری زغالی بلوط شدند، یا در واقع با پدیده خشکیدگی بلوط مواجه شدند. پس از آن، آفات مربوط به جنگل‌های زاگرس به‌ویژه سوسک برگ‌خوار بلوط نیز بروز یافت. از سوی دیگر، موضوع سوختگی گون‌زارها در استان‌هایی مانند چهارمحال‌وبختیاری و کهگیلویه و بویراحمد، که جزو استان‌های کوهستانی در حوزه زاگرسی به‌شمار می‌آیند، اهمیت دارد.

اشرفی پور اضافه کرد: گون‌زارها نقش بسیار اساسی در پایداری طبیعت این استان‌ها دارند. ما امروز با پیامدهای تغییرات اقلیمی مواجه هستیم و بی‌تردید این مسائل طبیعی به مسائل اجتماعی و اقتصادی در مقیاس‌های محلی و منطقه‌ای گره خورده‌ است.

 وی در ادامه گفت: یکی از پنل‌های تخصصی این همایش نیز به پیامدهای تغییرات اقلیمی و تأثیر آن بر تنوع زیستی و خدمات اکوسیستمی زاگرس اختصاص دارد. این خدمات در تولید، توزیع و تنظیم چرخه آب این منطقه، حفاظت از خاک، و تنوع زیستی از جمله گونه‌های گیاهی و جانوری بسیار مؤثر هستند.

اشرفی پور در ادامه اظهار کرد: حداقل ۱۴ نوع خدمت اکوسیستمی منحصر به‌فرد را می‌توان برای بوم‌سازگان زاگرس شناسایی کرد؛ خدماتی که با ابعاد اقتصادی و اجتماعی منطقه پیوند خورده‌اند و در نوع خود منحصر به فرد هستند. از سوی دیگر با مسائل حقوقی مهمی نیز در زاگرس مواجهیم. اکنون حدود یک میلیون و ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار هکتار از زیراشکوب زاگرس به جنگل‌هایی تبدیل شده‌اند که تحت کشت زراعی متعارف، یا در مواردی غیرمتعارف و حتی غیرقانونی است. این مسئله نیازمند چاره‌اندیشی جدی است. این چاره‌اندیشی باید در قالب برنامه‌ریزی باشد. نیاز است که بسیاری از برنامه‌های معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: بر این اساس، یک پنل تخصصی دیگر به‌طور خاص به موضوع حفاظت و آتش‌سوزی در بوم‌سازگان زاگرس اختصاص یافته است. آمارهای رسمی سازمان هواشناسی کشور نیز بیانگر این واقعیت است که میانگین دمای کشور به‌ویژه در بهار و تابستان نسبت به میانگین درازمدت، افزایش یافته است، تابش افزایش یافته و میزان بارش‌ها نیز کاهش پیدا کرده است.

وی ادامه داد: یعنی ما تحت تأثیر خطراتی هستیم که نیاز به مدیریت بحران جدی در منطقه داریم. ما باید زندگی‌ها را تاب‌آور کنیم. موضوع تاب‌آوری جوامعی که در بوم‌سازگان زاگرس زندگی می‌کنند، در برابر تغییرات اقلیمی، یک مسئله اساسی است که اگر امروز برای آن چاره‌اندیشی نکنیم، فردا دیر خواهد بود. کما این‌که خطراتی مانند سیل، لغزش، رانش زمین و آتش‌سوزی هر ساله چه اندازه بر تعهدات مالی استان‌ها به صورت ناخواسته می‌افزاید.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور تاکید کرد: با اقدامات مبتنی بر برنامه‌ریزی باید بتوان شرایط را از وضعیت مدیریت موقت بحران خارج و به سمت مدیریت پایدار حرکت کرد.اینکه تعداد بحران‌ها زیاد بشود، این هنر نیست. باید گزینه‌های بحران را کاهش داد. اگر موضوعی مانند آتش‌سوزی جنگل‌ها مدام تکرار می‌شود، باید برای کاهش آن برنامه داشته باشیم.

وی در ادامه گفت: روند کار باید به‌گونه‌ای باشد که این بحران‌ها را کاهش دهیم و آن‌ها را به پدیده‌هایی قابل مدیریت تبدیل کنیم، یعنی ما برای مهار ناپایداری‌ها برنامه‌ داشته باشیم. باید از چنین همایش‌هایی استفاده مؤثر بکنیم. یکی از پنل‌های همایش هم به مسائل بین‌الملل اختصاص دارد. جنگل‌های زاگرس بخشی از سازند طبیعی بخش مدیترانه‌ای محسوب می‌شوند و بسیاری از کشورهای خاورمیانه فیزیونومی مشابهی با جنگل‌های زاگرس دارند. حداقلش این است که همسایه شمال غربی، یعنی کشور ترکیه، در بسیاری از رویشگاه‌هایش شرایطی شبیه به زاگرس دارد. حتی می‌توان گفت زاگرس از منطقه دریاچه وان در ترکیه آغاز می‌شود و هر چند که بخش اعظم و اصلی آن در کشور ما قرار دارد.

اشرفی پور در پایان گفت: خدمات اکوسیستم فقط خدمات طبیعی نیستند، وزن خدمات اجتماعی و اقتصادی منطقه زاگرس به‌مراتب بیشتر است. هدف باید کاهش فشارهای اجتماعی و اقتصادی همچنین عوامل تخریب  جنگل‌های زاگرس باشد که همه این‌ها با هم‌افزایی کلیه دستگاه‌های اثرگذار محقق خواهد شد.

انتهای پیام