تلاش همگانی برای توسعه اقتصادی بدون در نظر گرفتن حفظ محیط زیست و منابع طبیعی طی سال های طولانی گذشته سبب بروز بیابان و از بین رفتن پوشش گیاهی شده که بازگشت از این مسیر، اهتمام برای حیات دوباره طبیعت و ارتقای شاخص های پوشش گیاهی در ایران نیازمند تدبیری حیاتی و همیشگی است.

به گزارش سایت خبری محیط زیست ایران (IENA)، تکیه به اعداد و ارقام در راستای نشان دادن وضعیت توسعه اقتصادی در همه زمینه ها، یکی از مهمترین پاشنه های آشیل سال های طولانی گذشته در کشورهای مختلف دنیا بوده که در بسیاری موارد، موجب بی توجهی به موضوع حفظ منابع طبیعی و ثروت های خدادادی برای نسل حاضر و نسل های آینده شده است.

این امر تا جایی پیش رفته که در بسیاری از مناطق دنیا، روند کاهش استعدادهای طبیعی و ثروت های خدادادی هر روز با شتاب بیشتری به پیش می رود و پوشش های گیاهی مختلف با تنوع زیستی متفاوت، جای خود را به بیابان و شن های روان و سهمگین می دهند.

توسعه بیابان در نقاط مختلف دنیا و بی توجهی به این امر توسط نهادهای مختلف جهانی موجب شد تا روز ۱۷ ژوئن که مصادف با ۲۷ خرداد است، به نام روز جهانی بیابان زدایی مطرح شود تا نگاه ها به این موضوع مهم، حداقل در یک روز از سال معطوف شده و برنامه ریزی ها به این سمت تغییر یابد.

در ایران اسلامی نیز با وجود تلاش های مسوولان، سازمان های مردم نهاد و طرفداران محیط زیست، طی سال های طولانی گذشته روند بیابان زایی متوقف نشده ولی گام های بلندی برای جلوگیری از این روند ناراحت کننده برداشته شده است.

طبق برخی آمار منتشر شده، در کشورمان از مجموع ۱۶۴ میلیون هکتار اراضی ملی، ۳۲ میلیون هکتار بیابان، ۸۵ میلیون هکتار مرتع و ۱۴ میلیون هکتار جنگل بوده و ۲۰ درصد از سطح اراضی ملی کشور را اراضی بیابانی تشکیل می دهد.

یکی از استان های موفق در تدبیر برای بیابان زدایی و جلوگیری از توسعه شن های روان، آذربایجان غربی بوده که در حداقل ۲ منطقه  حاشیه دریاچه ارومیه و بورالان ماکو، طرح ریزی های موفقی را در خصوص بیابان زدایی داشته که هرچند به سرانجام مطلوب نرسیده ولی اقدامات بسیار خوبی در این مسیر انجام شده است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان غربی در این خصوص گفت: در این استان در ۲ منطقه، یکی در شمال و ناحیه بورالان به مساحت ۶۴ هزار هکتار و دومی در حاشیه دریاچه ارومیه به مساحت تقریبی ۱۸۰ هزار هکتار  بر اثر عقب‌نشینی آب دریاچه ارومیه، اراضی حساس به فرسایش بادی به‌وجود آمده است.

هادی قاسمی افزود: مساحت مناطق تحت فرسایش بادی در آذربایجان‌غربی، حدود ۲۶ هزار هکتار است که ۲۴ هزار هکتار این سطح در منطقه برداشت و ۲ هزار و ۱۵ هکتار در منطقه رسوب‌گذاری واقع شده است.

وی اضافه کرد: مطالعات مقابله با فرسایش بادی و گرد و غبار در حاشیه دریاچه ارومیه به مساحت ۱۵۰ هزار هکتار در محدوده استان‌های آذربایجان‌ غربی و آذربایجان شرقی انجام شده است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان غربی ادامه داد: از سوی دیگر مطالعات مقابله با فرسایش بادی و گرد و غبار در استان به مساحت هفت هزار و ۴۰۰ هکتار در منطقه جبل و مطالعه شناسایی کانون‌های بحرانی آذربایجان ‌غربی به مساحت ۲۶ هزار هکتار انجام شده است.

وی با اشاره به اقدامات اجرایی این اداره کل از سال ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۸ برای مقابله با فرسایش بادی و گرد و غبار در حاشیه دریاچه ارومیه بیان کرد: در این راستا در ۷۳۹ هزار هکتار، نهال‌کاری و تولید نهال، بوته‌کاری همراه با آبیاری، احداث بادشکن غیرزنده، ساماندهی چرای دام، اصلاح و پرورش گزارهای طبیعی و اجرای روش‌های نوین مقابله با فرسایش بادی و گرد و غبار انجام شده است.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان غربی نیز با اشاره به وضعیت اجرای طرح‌های عمرانی در حوزه بیابان در استان گفت: در این استان به استثنای برخی مناطق حوضه دریاچه ارومیه که پدیده شن زایی دارد، منطقه  بورالان ماکو نیز با پدیده بیابان‌زایی مواجه است.

سیدنبی قائمی افزود: اداره کل منابع طبیعی استان از سال ۱۳۷۴ اقدامات اجرایی خود را در راستای مقابله با بیابان‌زایی شروع کرده که از مهمترین اقدامات آن می توان به اجرای طرح‌هایی نظیر قرق، فنس کشی، برگزاری آموزش های ترویجی برای روستاییان منطقه، نهال‌کاری و مشارکت روستاییان در احیای پوشش گیاهی منطقه اشاره کرد .

وی بیان کرد: منطقه بیابانی بورالان ماکو مساحتی بالغ بر ۶۸ هزار هکتار دارد که تاکنون در ۱۵ هزار هکتار آن عملیات احیایی انجام شده است.

وی اظهار داشت: از سال ۱۳۹۳ نیز با مشارکت سازمان برنامه عمران ملل متحد (UNDP) طرح ترسیب کربن برای تغییر معیشت روستاییان و احیای عرصه های ملی در بورالان ماکو اجرایی شده است.

رییس اداره بیابان اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان‌غربی نیز در باره طرح ترسیب کربن گفت: این پروژه بین المللی ابتکاری مشترک بین دولت جمهوری اسلامی ایران و برنامه عمران ملل متحد است.

حسن پورحسن افزود: این پروژه در راستای تحقق برخی از اولویت‌های توسعه کشور در زمینه ارتقای شاخص توسعه انسانی، منابع طبیعی و توسعه روستایی طرح ریزی و در قالب آن یک مدل اقتصادی برای احیای مشارکتی منابع طبیعی در مناطق خشک و نیمه خشک طراحی شد.

وی اضافه کرد: با اجرای این طرح علاوه بر توسعه پوشش گیاهی، توانمندسازی جوامع محلی، ایجاد مشاغل جایگزین و توسعه زیر ساخت‌ها طراحی شده و حفاظت محیط زیست جهانی و اولویت های توسعه را به صورت توام هدف قرار داده است .

وی بیان کرد: این پروژه مبتنی بر تحقیقات علمی در آذربایجان غربی ابتدا در شهرستان سلماس و ماکو شروع شد و تاکنون نیز در شهرستان های ارومیه، سلماس، میاندوآب و نقده اجرایی شده است.

رییس اداره بیابان اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان‌غربی با اشاره به اینکه یکی از هدف گذاری های مهم این اداره، بیابان زدایی در منطقه بورالان ماکو است، ادامه داد: احداث ایستگاه پمپاژ آب از چشمه ثریا واقع در همین منطقه یکی از مهمترین طرحهای اجرایی منابع طبیعی استان بوده که به اتمام رسیده و آماده بهره برداری شده است.

پورحسن گفت: این ایستگاه پمپاژ توان بهره برداری آب به میزان ۵۰۰ لیتر در ثانیه را دارد و با بکارگیری این ایستگاه چهره منطقه بورالان به کلی تغییر و پوشش گیاهی آن افزایش خواهد یافت.

وی افزود: برای اتمام پروژه تاسیس ایستگاه پمپاژ آب بورالان ماکو ۱۰ میلیارد ریال اعتبار هزینه شده که در حال حاضر اجرای لوله گذاری آن به مناطق بالادستی منطقه ادامه دارد و در آینده نزدیک شاهد افتتاح آن خواهیم بود.

هوشنگ داداش زاده کارشناس حوزه منابع طبیعی در آذربایجان غربی نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه اقدامات بسیار خوبی در ۲ حوزه دریاچه ارومیه و بورالان ماکو برای بیابان زدایی در استان صورت گرفته است، گفت: این اقدامات، زمینه گسترش بیابان به مناطق دیگر را به خوبی از بین برده است.

وی افزود: دولت اقدامات اساسی در راستای جلوگیری از بیابان زایی انجام داده و سازمان های مردم نهاد نیز همراهی خوبی داشته اند ولی  باید همه مردم در این راستا کمک کار باشند.

وی بیان کرد: توسعه پوشش گیاهی در کنار جلوگیری از تخریب پوشش گیاهی امکانپذیر است و باید همه مردم در این خصوص خود را مسوول بدانند.

این کارشناس منابع طبیعی تاکید کرد: اگر طرح های بیابان زدایی انجام شود ولی در مناطق دیگری، پوشش های گیاهی با عناوین مختلف تخریب شود، نمی توان به آینده بیابان زدایی در کشور امیدوار بود که تغییر این روند، با اهتمام آحاد مردم قابل انجام است.

آذربایجان غربی مدل بسیار خوبی را برای بیابان زدایی طراحی و اجرا کرده که قابلیت توسعه به مناطق دیگر را دارد ولی باید در این راستا همراهی همه بخش های اجرایی و مردمی مورد توجه ویژه قرار گیرد.

انتهای پیام