بررسی‌ها نشان می‌دهد که بالا بودن تراز آب دریای خزر در بلند مدت موجب بهبود شرایط آبهای عمیق و آبزیان می‌شود اما در مقابل کوچک شدن تالاب‌ها را به همراه دارد پس شرایط تراز آب خزر برای محیط تالابی و دریایی پارادوکسال است یعنی تراز پایین برای دریا خیلی خوب و برای تالاب خیلی بد است اما اکنون که تراز پایین است شاهد بهبود وضعیت آب دریاها نیستیم که جای سوال دارد.

به گزارش سایت خبری محیط زیست ایران (IENA)، حمید علیزاده لاهیجانی معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی گفت: اثر تراز آب خزر بر چرخه آب از دهه ۱۹۳۰ یعنی زمان شوروی سابق انجام شد، از دهه ۳۰ این پدیده مشخص شد که وقتی می گوییم تراز آب پایین است شرایط برای تالاب های ساحلی بد می شود یعنی تالاب ها محدود، آب آنها کم می شود و عمقشان کاهش می یابد که این شرایط برای پرندگان مهاجر خوب نیست اما وقتی تراز پایین است شرایط اکولوژی داخل دریا عالی می شود یعنی وضعیت فوق العاده بهتر می شود چون در این حالت چرخه آب سریع شده اکسیژن محلول، مواد مغذی و  PH در آب توزیع می شود که در این شرایط تولید آبزیان به خصوص ماهیان خیلی بهتر می شود البته این روند بعد از چند سال پایداری تراز پایین آبی اتفاق می افتد.

وی با تاکید بر اینکه تمام اینها اثبات شده است گفت: بنابراین شرایط تراز آب خزر برای محیط تالابی و دریایی پارادوکسال است یعنی تراز پایین برای دریا خیلی خوب اما برای تالاب خیلی بد است.

وی اظهار داشت: وقتی که تراز بالا باشد تالاب ها توسعه می یابند، بزرگ می شوند، عمق می گیرند و آبزیان و پرندگان مهاجر زیاد می شوند اما شرایط تراز بالا باعث می شود سرعت چرخه آب کاهش یابد بنابراین اکسیژن محلول، مواد مغذی و PH  در ستون آب به آرامی توزیع می شود و لایه بندی آب عمیق پایدارتر می شود بنابراین شرایط اکولوژیک داخل دریا ضعیف می شود که در این صورت باید انتظار کاهش تولید ماهیان را داشته باشیم البته باید تراز بالا چند سال بماند بعد از آن این شرایط پیش می آید.

علیزاده لاهیجانی ادامه داد: از سال ۲۰۱۰ میلادی یعنی از ۱۰ سال پیش تاکنون تراز آب خزر به شدت در حال کاهش است، حدود یک و نیم متر کاهش یافته و فعلا نیز روند کاهنده است البته پیش بینی بلند مدت نمی شود کرد؛ در این شرایط انتظار داریم که حالت شرایط آب عمیق بهبود یابد اما اندازه گیری ها این را نشان نمی دهد چون در تراز پایین قرار است که شرایط تالاب ها محدود شود اما آب عمیق بهتر شود اما اندازه گیری ها هم تیم ایرانی و هم روسی این را نشان نمی دهد، پس چه اتفاقی افتاده است.

وی اظهار داشت: دلیل آن گرمایش جهانی است یعنی دمای آب سطحی افزایش یافته و شرایط یخبندان زمستانی در شمال خزر کاهش داشته است که باعث شده انتقال عمودی کاهش یابد؛ پس نکته بسیار مهم گرمایش است چون اختلاط عمومی تحت تاثیر سرمایش خیلی تسریع می شود و می دانیم که زمستان ها بخش عمده خزر شمالی یخ می زند و گاهی ضخامت یخ به چند متر می رسد این یخ زدن باعث می شود که بخشی از نمک از یخ خارج شود و به آب مجاور برسد و آب مجاور هم تقریبا صفر درجه است نمک هم که دریافت کرده و شور تر می شود در این حالت سنگین تر نیز می شود و مواد مغذی و اکسیژن را به آبهای خیلی عمیق می رساند؛ در ۱۰ تا ۲۰ سال گذشته هوا در حال گرمتر شدن است و این پدیده که ما انتظار داشتیم در تراز پایین وضعیت دریاها و آبهای عمیق بهتر شود را نمی بینیم.

 معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی ادامه داد: این روند به احتمال زیاد ناشی از گرمایش جهانی است، در واقع اثبات شده که دمای پیرامون خزر و دمای لایه ۱۰۰ متری آب خزر افزایش یافته است بنابراین اینکه می گوییم در تراز پایین باید وضعیت دریاها بهتر شود اما نشده به احتمال قوی و نه قطعیت به دلیل افزایش دمای آب و هوای روی خزر است.

وی درباره نقش فعالیت های انسانی در این روند گفت: فعالیت های انسانی به طور مستقیم روی آب عمیق نه اما به طور مستقیم بر روی تالاب ها تاثیر دارد، مثلا در تالاب خلیج گرگان دیدیم که چه اتفاقی افتاد و تراز آن کاهش یافت البته هنوز به تراز سال ۱۳۵۶ و ۵۷ نرسیده و همچنان تراز از آن زمان بالاتر است اما شرایط زیستی برای آبزیان محدودتر شده است چون جمعیتی که پیرامون آن هستند نسبت به سال ۱۳۵۶ خیلی بیشتر است.

علیزاده لاهیجانی افزود: این شرایط در بلند مدت می تواند بر روی تخم ریزی ماهیان خاویاری اثر بگذارد چون آنها از ماهیان کوچک تر استفاده می کنند و اگر جمعیت آنها محدود شود غذای ماهیان درشت تر نیز کاهش می یابد، این چرخه زیستی است و اثبات شده است، سیگنال آن را در دهه ۱۹۳۰ میلادی دریافت کرده بودند.

وی درباره تاثیر این وضعیت بر روند تخم ریزی ماهیان گفت: وقتی تراز پایین بیاید ماهیان نمی توانند برای تخم ریزی وارد رودخانه شوند، البته وقتی تراز هم بالا باشد باز هم ماهیان نمی توانند وارد رودخانه شوند، ما پدیده ای به عنوان عوامل غیر آلاینده انسانی داریم یعنی وقتی بر روی رودخانه سد احداث می شود و گذر آبزی نمی گذارند این مشکل پیش می آید در حالی که امروزه فناوری آن وجود دارد و باید برای آبزی گذر نصب شود، همچنین زیر پل ها را بتن می کنیم و ماهی نمی تواند از روی آن عبور کند، اطراف دهانه رودخانه زمان تخم ریزی باید آرامش باشد در حالیکه در فصل تخم ریزی تعداد ماهیگران از تعداد ماهی ها بیشتر است، اینها عوامل غیر آلاینده هستند که باید به آنها توجه کنیم.

معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی اظهار داشت: بخشی از کاهش تولید مثل ماهیان استخوانی که رودرو هستند و دوره کوتاهی باید وارد رود شوند ربطی به آلاینده ها ندارد بلکه مستقیم به عوامل غیر آلاینده مرتبط می شود، برداشت بی رویه شن و ماسه نیز از دیگر عوامل تاثیر گذار است که باید با جدیت مدیریت شود.

منبع:ایرنا

انتهای پیام