جمعیت زنبورهای عسل بطور خاص و حشرات بالدار گرده‌افشان بطور عام در دهه‌های اخیر کاهش قابل ملاحظه ای را نشان می دهد با این حال اتحادیه اروپا همچنان اقدامات اساسی برای ممانعت از این روند خطرناک را به آینده موکل می کند.

به گزارش سایت خبری محیط زیست ایران (IENA)، اتحادیه اروپا پس از ۶ سال تاخیر، در ماه ژوئیه در یکی از کمیته‌های فنی‌اش متنی را تصویب کرد که قواعد بروزرسانی شده «ارزیابی تاثیر حشره‌کش‌ها بر زنبورهای عسل» است. با این حال متن تصویب شده فاقد بخش های کلیدی پیشنهادات سازمان امنیت غذایی اروپاست و تاکنون دولت‌های عضو اتحادیه اروپا برای برداشتن گام‌های اساسی در این رابطه به توافق نرسیده‌اند.

اتحادیه اروپا اکثریت مطلق اقدامات پیشنهاد شده از سوی سازمان امنیت غذایی اروپا را به بررسی مجدد آنها و پس از سال ۲۰۲۱ ارجاع داده است. این در حالی است که سازمان امنیت غذایی اروپا از سال ۲۰۱۲ هشدار داده است که آزمایشات کنونی مرتبط با قاعده‌مند کردن استفاده از حشره‌کش‌ها نمی تواند از زنبورهای عسل و حشرات گرده‌افشان وحشی (خرزنبوریان، پروانه‌ها و ...) محافظت کنند.

این سازمان اروپایی گفته است که حشره‌کش‌هایی که برای دفع آفات در بازار به کشاورزان فروخته می شود، مورد آزمایش جدی قرار نگرفته اند.

متاسفانه کشورهای عضو اتحادیه اروپا در پشت سر کمیسیون اروپا پنهان می شوند تا از تصویب لایحه‌ای که می تواند به حفاظت از محیط زیست کمک موثرتری کند، جلوگیری کنند.

روزنامه لوموند فرانسه می نویسد که این وضعیت باعث بی اعتباری نهادهای اروپایی و وعده‌های سیاستمداران شده است.

اتحادیه اروپا از سال ۲۰۱۸، سه نوع اصلی حشره‌کش نئونیکوتینوئید (ایمیداکلوپراید، کلوتیانیدین و تیامتوکسام) را ممنوع اعلام کرد که در از بین رفتن زنبورهای عسل نقش دارند اما احتمالا این حشره‌کش‌ها با حشره‌کش‌هایی که آنها نیز مشکل‌زا هستند جایگزین خواهند شد.

این وضعیت بی تصمیمی در حالی رخ می دهد که مطالعات گوناگون از کاهش چشمگیر جمعیت حشرات گرده‌افشان خبر می دهند.

یکی از مهمترین مطالعاتی در این زمینه در سال ۲۰۱۷ در آلمان صورت گرفته و نتایج آن در مجله PLoS One منتشر شده است. این مطالعه می گوید که وضعیت نابودی حشرات، وضعیت هشدارآمیزی است که کارکرد اکوسیستم و تنوع زیستی را به خطر می اندازد.

این مطالعه نشان می دهد که جمعیت حشرات بالدار بین سالهای ۱۹۸۹ تا ۲۰۱۶، در مناطق حفاظت شده آلمان تا ۷۵ درصد کاهش داشته است که بسیار بیشتر از پیش بینی ۵۸ درصدی است که برای یک مقیاس جهانی برآورد شده است.

این گزارش می گوید نابودی این نوع از حشرات تاثیرات گوناگونی بر کارگرد اکوسیستم دارد چرا که حشرات نقش محوری در گرده‌افشانی دارند. برای مثال حیات ۸۰ درصد گیاهان وحشی به گرده‌افشانی حشرات وابسته است و ۶۰ درصد پرندگان به حشرات بعنوان منبع غذایی وابسته‌اند.

با این حال این مطالعه می گوید که چنین کاهش چشمگیری در جمعیت حشرات پدیده‌ایست که علت آن ناشناخته است و نوع زیستگاه، تغییرات آب و هوایی و نوع استفاده از زمین در این مناطق عواملی نیستند که بتوانند این کاهش چشمگیر را توضیح دهند.

از سوی دیگر بیش از دو دهه است که در کشورهای دیگر جهان نیز از استرالیا تا ایالات متحده آمریکا، کندوداران از حجم بالای مرگ و میر زنبورهای عسل اظهار نگرانی می کنند. در اروپا بین سالهای ۱۹۸۵ تا ۲۰۰۵ میلادی، ۲۵ درصد جمعیت زنبورهای عسل پرورشی کاهش داشته است.

با این حال عوامل کاهش جمعیت زنبورهای عسل بسیار متفاوت‌اند که که یکی از آنها حشره‌کش‌هایی هستند که کشاورزان برای دفع آفات مورد استفاده قرار می دهند. ویروس‌ها، کنه‌ها و پاتوژن‌های جدید، تغییرات اقلیمی و ناپدید شدن زیستگاه طبیعی از دیگر عوامل این کاهش جمعیت دانسته می شود.

در سال ۲۰۱۸، موزه تاریخ ملی هنر و مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه (CNRS) اعلام کردند که ۳۰ درصد جمعیت پرندگان مرتبط با زمین‌‌های کشاورزی در فرانسه ناپدید شده‌اند. این داده‌ها، محققان را نگران امنیت غذایی و تنوع زیستی کرده است که حشرات گرده‌افشان از جمله زنبورهای عسل در آن نقش کلیدی دارند.

کارکرد زنبورها و حشرات بالدار گرده‌افشان

زنبورها و حشرات بالدار گرده‌افشان نقش کلیدی در امنیت غذایی جهانی و تنوع زیستی دارند. حدود ۷۵ درصد مواد غذایی تولیدی در جهان وابسته به گرده‌افشانی حشرات هستند و بین ۶۰ تا ۹۰ درصد گیاهان وحشی برای اینکه بتوانند به حیات و تولید ادامه دهند نیازمند گرده‌افشانی حشرات هستند.

تخمین زده می شود که خدمتی که گرده افشانی حشرات به امنیت غذایی جهان می کند معادل ۲۶۵ میلیارد دلار است.

اظهار نگرانی از ناپدید شدن زنبورهای عسل در ایران

نگرانی از کاهش جمعیت زنبورهای عسل در ایران نیز در برخی از گزارش‌ها در سالهای گذشته مورد توجه قرار گرفته است. در سال ۱۳۹۷ اخباری از تلفات ۵۰ درصدی زنبورها در منطقه آذربایجان ایران گزارش شد.

محمد فرسی مدیر دفتر بهداشت و بیماریهای زنبور عسل سازمان دامپزشکی در سال ۱۳۹۲ به باشگاه خبرنگاران جوان گفته بود که سموم شیمیایی دلیل اصلی تلفات گسترده زنبورهای عسل در ایران است. وی افزوده بود که برخی زنبورداران ایرانی اصرار به مصرف داروهایی مانند فوماژیلین دارند که در اتحادیه اروپا استفاده از آن ممنوع شده است.

از سوی دیگر منطقه شمال ایران از جمله مناطقی است که بیش از دیگر مناطق از سموم دفع آفات استفاده می کنند.

با اینکه آمار و مطالعه دقیقی از میزان و الگوی مصرف آفت‌کش‌ها از سوی کشاورزان ایرانی وجود ندارد با این حال برخی از مطالعات همانند «ارزیابی آگاهی برنجکاران شهرستان ساری از پیامدهای مصرف سموم شیمایی و خطران آن برای سلام در سال زراعی ۱۳۹۴» نشان می دهد که کشاورزان شهرستان ساری مصرف انواع سموم را در مزارع خود افزایش داده‌اند زیرا معتقدند این سموم باید همه انواع آفات را از بین ببرند و اثربخشی آنها قابل رویت باشد.

انتهای پیام